De rente is al jaren extreem laag. Dat kan goed nieuws zijn voor huizenkopers die goedkoop een hypotheek krijgen of ondernemers die makkelijker kunnen investeren. Ook de Nederlandse staat kan goedkoop geld lenen. Maar mensen die sparen, werknemers die pensioen opbouwen en gepensioneerden zijn de pineut. Hoe zit dat?
Lage rente, lage dekkingsgraad
Wie spaart, ziet het op zijn bankrekening: u ontvangt nauwelijks nog rente op uw spaargeld. Ook pensioenfondsen hebben veel last van de lage rente. Bij een pensioenfonds ‘spaart’ u voor uw pensioen. U legt geld opzij voor later. En het pensioenfonds doet er alles aan om voor dat geld een zo hoog mogelijke uitkering te regelen voor als u straks met pensioen gaat. Daarvoor moet het fonds twee dingen doen: nu al de vinger aan de pols houden én heel ver vooruitkijken.
De vinger aan de pols houden, doen pensioenfondsen aan de hand van de dekkingsgraad. Dat is een graadmeter van hoe het fonds er financieel voor staat. De dekkingsgraad geeft aan of er genoeg geld is om de tot nu toe opgebouwde pensioenen nu én in de toekomst te betalen. Ver vooruitkijken doen de actuarissen van het fonds. Die berekenen (aan de hand van de verwachte rente en levensverwachting) hoeveel geld er nu nodig is om later alles te kunnen betalen. Dat zijn de verplichtingen.
Veel geld opzij zetten voor later
Bij een lage rente ligt het probleem bij die verplichtingen. Want als de rente laag is, moet het fonds meer geld opzij zetten om straks de uitkeringen te kunnen betalen. Het is heel moeilijk om dat effect bij te benen door meer rendement te boeken op de beleggingen.
Zo is de rare situatie ontstaan dat pensioenfondsen veel geld in kas hebben, maar er financieel toch niet zo goed voor staan, omdat ze nóg meer geld nodig hebben om straks alle pensioenen te kunnen betalen. Dat is namelijk harder gestegen dan de waarde van hun beleggingen.
Wat betekent dit voor pensioenen?
Bij een lage rente blijft de dekkingsgraad laag. En bij een lage dekkingsgraad mag een pensioenfonds geen jaarlijkse verhoging uitkeren boven op het pensioen dat iedereen via zijn werk opbouwt of heeft opgebouwd. Daardoor stijgen de pensioenen niet mee met de prijzen. En daar heeft iedereen last van: werknemers, oud-werknemers en gepensioneerden. Gepensioneerden merken dit direct in hun portemonnee. Zij kunnen van hetzelfde pensioen steeds minder kopen. Als het heel erg wordt, moet een pensioenfonds de (opgebouwde) pensioenen zelfs verlagen. Dat is bij ons niet aan de orde.